Podstawowe informacje.
Edukacja to nic innego jak usystematyzowany proces nauczania trwający przez wszystkie etapy rozwojowe człowieka. Trwa ona nieprzerwanie przez cały okres życia. Nie bez przyczyny wskazuje się, że człowiek uczy się cały czas, przyswajając coraz to nowsze zagadnienia. W rozumieniu naukowym edukacja skupia się przede wszystkim na wyposażeniu uczniów w kompetencje, które okażą się przydatne w dorosłym życiu. Wiedząc, czym jest tradycyjnie rozumiana edukacja, w jaki sposób można zdefiniować edukację włączającą?
Co to jest edukacja włączająca?
Zgodnie z audytem przeprowadzonym przez analityków Ministerstwa Edukacji i Nauki, prawie co trzeci uczeń ma trudności z prawidłowym przyswajaniem wiedzy w procesie edukacji szkolnej. Młodzież posiada różnorodne potrzeby edukacyjne, które nie mogą być rozpatrywane bez indywidualnego spojrzenia na każdy przypadek. Dzieci z niepełnosprawnościami ruchowymi, zaburzeniami zachowania, nadpobudliwością czy problemami w nauce czytania i pisania mają zupełnie inne potrzeby, niż ich w pełni zdrowi rówieśnicy.
Osoby z tego typu trudnościami są niejako "wyłączane" z normalnego toku edukowania. Odtrącane przez grupę, bagatelizowane przez rówieśników, lekceważone przez nauczycieli. Edukacja włączająca ma na celu ominięcie barier, które ograniczają możliwość rozwoju dzieci. Jest to nic innego, jak ponowne "włączenie" dzieci do procesu edukacji szkolnej.
Edukacja włączająca ma zapewnić również:
● wykreowanie dobrych warunków do optymalnego rozwoju każdego człowieka;
● stworzenie obszaru do rozwijania indywidualnego potencjału;
● pełne wsparcie, umożliwiające pełnoprawną partycypację w życiu społecznym;
● zniesienie barier poprzez "włączenie" wszystkich osób do równego społeczeństwa;
● dostosowanie organizacji kształcenia do indywidualnych potrzeb ucznia.
Kogo dotyczy edukacja włączająca?
Edukacja włączająca to nowoczesne podejście do kształcenia i wychowywania dzieci oraz młodzieży. Głównym jej założeniem jest stworzenie optymalnych warunków do rozwoju, bez względu na to, z jakimi ograniczeniami zmaga się dana osoba. Rola osób niepełnosprawnych w społeczeństwie będzie w najbliższych latach zyskiwała na znaczeniu.
Do tej pory osoby z ograniczeniami były bardzo często pomijane w głównym dyskursie publicznym. Trendy w tej materii zmieniają się, wraz ze zwiększaniem szans takich osób na dobrą i stabilną przyszłość. Specjaliści, którzy będą zajmować się edukowaniem włączającym w przyszłości, będą cennymi pracownikami. Umiejętność indywidualnego podejścia do osób z trudnościami w nauce będzie w najbliższych latach zyskiwać na znaczeniu.
Edukacja włączająca - studia podyplomowe, w które warto zainwestować.
Nowością na polskich studiach wyższych jest możliwość kształcenia się w tym zakresie. Odpowiednie kompetencje są możliwe do uzyskania w drodze studiów w Wyższej Szkoła Biznesu - National Louis University w Nowym Sączu. WSB-NLU jest jedną z pierwszych uczelni w Polsce, realizującą nauczanie w tym zakresie. Co istotne, szkoła jest placówką powszechnie dostępną, funkcjonującą także w przestrzeni online. Studenci mogą uczestniczyć w zajęciach zdalnie, bez konieczności osobistego stawiania się w gmachu uczelni.
Na WSB-NLU dostępne są studia podyplomowe na kierunku “Edukacja Włączająca”. To studia, które zostały stworzone z myślą o dzisiejszym ogromnym zapotrzebowaniu na specjalistów w tym zakresie. W Polsce edukacja włączająca wciąż nie jest popularna, a jakże potrzebna! Studia pozwalają wykształcić specjalistów, którzy wiedzą, w jaki sposób organizować zajęcia edukacyjne, rehabilitacyjne czy terapię dla uczniów i dzieci o specjalnych potrzebach integracyjnych i rozwojowych.
Program studiów Edukacja włączająca uwzględnia wymagania określone rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz.U. 2019 poz. 1450).
Edukacja włączająca a integracyjna – najważniejsze różnice.
Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych, które ustalone zostały w 1993 r. zakładają, że każde państwo powinno uznać zasadę równych szans edukacyjnych, na każdym poziomie kształcenia, zarówno w przypadku dzieci, młodzieży, jak i dorosłych z niepełnosprawnościami.
Edukacja włączająca, w przeciwieństwie do integracyjnej, zakłada, że wszyscy uczniowie biorą udział w dokładnie tych samych zajęciach, uczą się wspólnie i nikt nie jest wykluczany. Osoby, które mają specjalne potrzeby edukacyjne, otrzymują dodatkowe wsparcie, by móc zyskać wykształcenie i uczyć się w pełni efektywnie. Edukacja włączająca nie stawia na deficyty czy specjalne potrzeby - zamiast tego koncentruje się na barierach, które są tworzone w procesie edukacji. Dziecko jest wspierane i doceniane, dlatego nazywa się to także “edukacją dla wszystkich”. Dzieci, które uczą się w ramach edukacji włączającej nie mają poczucia odmienności - wszystkie należą do tej samej zbiorowości.
Z kolei edukacja integracyjna polega na tym, że dzieci są włączane do wspólnej nauki na zasadzie “nie-segregacji”. Często dzieci uczęszczają do tej samej szkoły, ale znajdują się w klasie specjalnej, zapewniającej integrację przestrzenną. W klasie przebywa więcej dzieci z niepełnosprawnościami, a szkoła integracyjna, która stosuje taką metodę nauczania, najczęściej nie jest najbliższą miejsca zamieszkania dziecka.
Jakie są największe różnice między podejściem włączającym a integracyjnym?
● Podejście integracyjne zakłada, że edukacja jest możliwa dla prawie wszystkich dzieci - szczególnie tych, które mogą dojeżdżać do tzw. szkoły specjalnej, znajdującej się poza rejonem. Edukacja włączająca może być stosowana absolutnie w każdej placówce, co powoduje, że edukacja jest dostępna dla każdego.
● W podejściu integracyjnym nauka jest skoncentrowana na uczniu, zaś w edukacji włączającej - na całej klasie.
● Duży nacisk w podejściu integracyjnym jest stawiany na naukę i sposób uczenia się, zaś w przypadku podejścia włączającego, na uczenie się oraz wspólne rozwiązywanie problemów wszystkich uczniów.
● Dodatkową różnicą jest, że w przypadku podejścia integracyjnego, nauczyciel jest zmuszony do współpracy ze specjalistą. Z kolei w podejściu włączającym, to nauczyciel jest specjalistą, który bierze pełną odpowiedzialność za wszystkich uczniów znajdujących się w klasie.
● Podejście integracyjne stawia na poszukiwanie słabych oraz mocnych stron ucznia. Z kolei podejście włączającej skupia się przede wszystkim na holistycznych możliwościach każdego dziecka. Położony jest nacisk na zaadaptowanie warunków panujących w klasie.
Czym różni się edukacja włączająca od tradycyjnej?
Istnieją diametralne różnice systemowe w podejściu włączającym do edukacji. Jedną z nich jest istnienie zindywidualizowanych form organizacji kształcenia, m.in. w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (WWR). Według statystyk dostępnych na rządowej witrynie Ministerstwa Edukacji i Nauki, liczba dzieci z niepełnosprawnościami rokrocznie rośnie. Wprowadzenie edukacji włączającej do szkół jest zatem czymś potrzebnym i koniecznym.
Nowe zasady edukacji wymuszają na nauczycielach przeorientowanie swojego podejścia w tym zakresie. Niekiedy nie jest to możliwe, ponieważ edukacja włączająca wymaga zupełnie innego spojrzenia na kwestie edukacyjne. Tym samym rodzi się duża nisza dla osób, które planują w przyszłości spełniać się zawodowo w nauczaniu i wychowywaniu dzieci oraz młodzieży z trudnościami w poprawnym funkcjonowaniu.