Fobie często pojawiają się w naszych rozmowach ze znajomymi, w mediach czy książkach. Ale czy tak naprawdę dobrze rozumiemy, czym są? I jaki mogą mieć wpływ na nasze życie?
Obecnie wyróżnia się ponad 470 znanych fobii wszelkiego rodzaju. Niektóre z nich są dość powszechne jak obawa przed wysokością, czy lęk otwartymi przestrzeniami. Osoba cierpiąca na fobię robi wszystko, aby uniknąć bodźca, który wywołuje u niej dyskomfort, a to zachowanie może zakłócać normalne funkcjonowanie w życiu codziennym.
Zdaniem Amerykańskiego Narodowego Instytutu Zdrowia Psychicznego, aż 12,5% populacji ma do czynienia w trakcie życia z fobią. Z kolei każdego roku 9% osób dorosłych doświadcza określonej fobii. Patrząc na skalę światową - fobie mogą dotknąć każdego z nas!
Fobie, które mogą zawładnąć naszym życiem
Warto wiedzieć, że strach i fobia nie są tym samym. Panika np. na widok wielkiego pająka może być naturalnym objawem, ale jeśli nie czujesz paraliżującego lęku, przytłoczenia, niemożności poruszania się - najpewniej nie masz arachnofobii. Chociaż nie jest to przyjemne uczucie, strach i pewien poziom niepokoju są „normalnymi” reakcjami emocjonalnymi na rzeczywiste lub domniemane zagrożenie. Z kolei fobia to przytłaczający strach przed przedmiotami lub sytuacjami. Może mieć ogromny wpływ na ludzkie życie, powodując chęć unikania bodźca wywołującego problem. Osoby z fobią mogą spędzać dużo czasu myśląc i martwiąc się nawet wyimaginowaną obecnością pajęczaków oraz unikać miejsc i czynności, w których mogą przebywać pająki.
Arachnofobia, o której wspominamy jest jedną z bardziej powszechnych fobii, podobnie jak klaustrofobia czy awiofobia. Są jednak takie lęki, których doświadcza niewiele osób. Które fobie są najrzadsze?
1. Ksantofobia: strach przed kolorem żółtym
Ksantofobia to lęk, o którym mało kto wie. Zapewne nawet o niej nie słyszeliście. To nic innego jak strach przed… kolorem żółtym. Wywołuje on niepokój, lęk już na samą myśl o tym odcieniu, a co dopiero w starciu z nim w codziennym życiu. W przypadku osób cierpiących na ksantofobię spotkanie kogoś w żółtym ubraniu, konieczność dotknięcia przedmiotu w tym kolorze, czy przebywanie w żółtym pomieszczeniu może skończyć się atakiem paniki.
2. Chrometofobia: strach przed wydawaniem pieniędzy
Większość z nas martwi się o pieniądze. Obawiamy się biedy, utraty majątków, szalejącej inflacji. Jednak irracjonalny strach przed wydawaniem pieniędzy to nic innego jak chrometofobia. Jak podaje fearof.net, termin chromofobia pochodzi od greckich słów chrimata oznaczających pieniądze i phobos oznaczających strach. Ta fobia jest czasami nazywana chrematofobią.
Według dr Aimee Daramus, autorki m.in. “Understanding Bipolar Disorder: The Essential Family Guide”, jednymi z objawów chrometofobii są:
- skrajny lęk przed wydawaniem pieniędzy, który może zaburzać codzienne funkcjonowanie,
- niepokój lub panika na myśl o wydawaniu pieniędzy,
- skłonność do unikania wydawania pieniędzy w jak największym stopniu.
Oprócz tego psycholog stwierdza, że chrometofobia może objawiać się na różne sposoby, w zależności od osoby. Podczas gdy jedna osoba może wielokrotnie liczyć swoje pieniądze dla pewności, inna może bać się ich dotknąć, zarządzać nimi, rozmawiać o nich, a nawet myśleć o nich.
3. Somnifobia: strach przed snem
Osoby z somnifobią doświadczają nadmiernego niepokoju związanego ze snem, mogą mieć problemy z koncentracją w ciągu dnia, mogą opóźniać zasypianie i doświadczać fizycznych doznań, takich jak szybkie bicie serca i nudności w obliczu perspektywy pójścia spać.
Strach przed zaśnięciem może przejąć kontrolę nad życiem, utrudniać codzienne funkcjonowanie. Często osoby cierpiące na somnifobię uważają, że sen może im zaszkodzić. Wśród niektórych typowych objawów tej fobii są:
- obsesyjne myślenie o śnie,
- fizyczne objawy paniki podczas próby zasypiania,
- obawa przed śmiercią we śnie.
Dokładne przyczyny somnifobii nie są w pełni znane, jednak zdarza się, że ma ona powiązania z parasomniami snu, czyli zaburzeniami snu takimi jak paraliż senny czy koszmary. Badanie z 2018 r. opublikowane w “Journal of Clinical Sleep Medicine” wykazało, że lęk przed snem może być objawem zespołu stresu pourazowego związanego ze zmianami w układzie nerwowym i stanem nadmiernej czujności, który występuje u osób z PTSD.
4. Kosmemofobia: strach przed biżuterią
Czy znasz osobę, która może odczuwać paniczny strach przed dotknięciem biżuterii? Lęk tak bardzo fizyczny, że może budzić odrazę, a nawet prowadzić do wymiotów? To właśnie kosmemofobia, lęk przed biżuterią, a w niektórych przypadkach nawet metalowymi przedmiotami. Fobia ta nie jest zbytnio powszechna, co więcej - nie opublikowano na jej temat wielu oficjalnych prac naukowych.
Jedną z osób, która otwarcie mówi o swojej kosmemofobii jest 12-krotny zwycięzca rajdu NASCAR, Dale Earhardt Jr., który w wywiadzie telewizyjnym wyznał, że od dziecka odczuwa lęk przed biżuterią.
Strach przed biżuterią może powodować niepokój, a wręcz fizyczne objawy, jak konieczność umycia rąk po dotknięciu czegoś metalowego. W niektórych przypadkach lęk budzi nawet patrzenie na łańcuszki lub pierścionki.
5. Ombrofobia: strach przed deszczem
Jak większość opisanych przez nas rzadszych fobii, ombrofobia jest bardzo mało znana. Osoby cierpiące na ten lęk czują niekontrolowany strach przed zamoczeniem się w wodzie deszczowej. Nazwa ta została zapoczątkowana przez dziewiętnastowiecznego botanika - Juliusa Wiesnera. Inną nazwą tej fobii jest pluviofobia.
Dodatkowo ombrofobia należy do kategorii określanej jako „fobie środowiska naturalnego”, które obejmują również huragany (lilapsophobia), śnieg (chionofobia), zimno (kriofobia) i wiatr (ankraofobia).
Lękowi towarzyszą rozmaite objawy somatyczne, tj.: przyśpieszenie oddechu i akcji serca, ból w klatce piersiowej, wzmożone napięcie mięśniowe, nudności czy pocenie się dłoni. Przyczyn fobii zazwyczaj można się doszukać w przeszłości osoby dotkniętej tym lękiem. Niektórzy doświadczyli traumatycznych wydarzeń związanych z tym żywiołem lub innym zjawiskiem pogodowym.
6. Hippopotomonstroseskuipedaliofobia - lęk przed długimi słowami
Hippopotomonstrosesquipedaliofobia - już sama nazwa może wywoływać lęk. Aż dziw bierze, że zastosowano ją właśnie do tej fobii, która odnosi się to do irracjonalnego strachu przed wymawianiem długich i skomplikowanych słów! Osoba cierpiąca na tę fobię będzie unikać wymieniania tego typu określeń. Często tej fobii towarzyszy nieśmiałość społeczna i lęk przed ośmieszeniem się. Ze względu na złożoność słowa określającego tę fobię, obecnie używa się słów sesquipedaliofobia lub largsofobia.
Według psychologów samo podłoże tej fobii nie jest dokładnie wyjaśnione, przypuszcza się jednak, że może mieć związek, np. z zaburzeniami nerwicowymi lub problemami ze zrozumieniem złożoności wyrazów.
7. Omfalofobia: strach przed pępkami
Lęk przed własnym ciałem, a najczęściej pępkiem - to własnie omfalofobia. Fobia ta odnosi się do strachu przed oglądaniem bądź dotykaniem pępka własnego lub innych osób. Cierpiący na omfalofobię mają poważny lęk podczas kąpieli, ponieważ nie mogą patrzeć na swój pępek ani go dotykać.
Niektórych ogarnia przerażenie na myśl o zobaczeniu pępka, co skutkuje m.in. unikanie basenów, plaż czy przebieralni. Występujące objawy fizjologiczne obejmują drażliwość, nudności, zawroty głowy, wymioty, uczucie wściekłości wraz z gniewem, a także poczucie całkowitej bezradności. Niewątpliwie jest to jedna z najrzadszych fobii o nie do końca znanym podłożu.
Omfalofobia występuje w trzech kategoriach:
- Osoby cierpiące na najłagodniejszą formę fobii boją się dotykać pępka. Nie chcą też, aby ktokolwiek inny go dotykał – i nie dotkną pępka innej osoby.
- W drugiej kategorii widok kogoś dotykającego pępka lub widok samego pępka przyprawia o dreszcze i powoduje niepokój.
- W ostatnim przypadku samo patrzenie na pępek (niezależnie od tego, czy jest to twój, czy cudzy) lub już myślenie o nim sprawia uczucie niepokoju i przerażenia.
Jedną ze znanych osób, które przyznały, że cierpią na omfalofobię jest Khloe Kardashian.
8. Alektorofobia: strach przed kurczakami
Czy można bać się kurczaków? Lęk ten wydaje się dość irracjonalny, podobnie jak choćby kosmemofobia. Tymczasem jest grupa ludzi, która odczuwa paraliżujący strach przed kurczakami i kogutami. Mowa o alektrofobii, czyli intensywnym lękiem przed myślą o tych ptakach, spotkaniem z nimi, czy słuchaniem odgłosów. Co ciekawe, według psychologów fobia nie ma związku ze strachem przed innymi zwierzętami lub ogólnie z ornitofobią, czyli lękiem przed wszystkimi ptakami.
Strach przed kogutami może być na tyle silny, że wywołuje powtarzające się koszmary, natrętne myśli. Nicolae Sfetcu w książce “The Bird’s World” opisuje, że alektrofobia może dotyczyć nie tylko żywych stworzeń, ale też przenosić się na lęk przed kurzymi jajkami czy pierzem. Niektórzy odczuwają również strach przed gotowanym kurczakiem.
9. Papafobia: strach przed papieżem
Papafobia to strach lub lęk przed papieżem, lub czymkolwiek, co jest z nim związane. Niektórzy eksperci uważają, że jest to część fobii przed świętym lub eklezjofobii, czyli strachu przed Kościołami. Psychologowie uznają również, że jest to jedna z odmian fobii społecznych. Jeszcze niektórzy wiążą ją z tzw. syndromem białego fartucha, z uwagi na kolor papieskich szat. Jest to jednak bardziej “internetowa” teoria, która nie znalazła żadnego naukowego potwierdzenia.
Niepokój może wywoływać sama myśl o papieżu, zdjęcia lub wzmianki w telewizji. Fobia nie jest skierowana ku konkretnemu ojcu kościoła, a raczej wobec samej instytucji
10. Pogonofobia: strach przed brodami
Fobia ta została odkryta w 1851 roku i odnosi się do irracjonalnego lęku, jaki wielu ludzi odczuwa przed brodami, zwłaszcza długimi i krzaczastymi. Choć zarost nie stanowi zagrożenia dla zdrowia człowieka, pogonofobi czują strach i mdłości, gdy widzą kogoś z zarostem. Cierpiący na pogonofobię wskazują kilka przyczyn swojego lęku, w tym m.in.:
- Negatywne lub traumatyczne doświadczenia z osobą brodatą.
- Kojarzenie zarostu z chorobą lub byciem nieczystym.
- Stereotypy o ludziach z brodami.
- Niezrozumienie norm kulturowych, które wymagają od ludzi zapuszczania zarostu.
Pamiętaj, że Wyższa Szkoła Biznesu – National Louis University posiada w swojej ofercie Instytut Diagnostyki, Opiniodastwa i Pomocy Psychologicznej, gdzie możesz ubiegać się o pomoc.
