Psychoterapia. Czy to zawód, który wyewoluował z zapotrzebowania rynku?

Psychoterapia to w dzisiejszym świecie zagadnienie, z którym spotykamy się coraz częściej. Więcej i głośniej mówi się o problemach psychicznych wśród młodzieży, skłaniamy się, by otwarcie wyrażać swoje odczucia oraz mówić wprost na tematy związane z depresją. Coraz chętniej wybieramy się do specjalisty, by porozmawiać. Nic dziwnego, albowiem psychoterapia nie bez powodu nazywana jest po prostu terapią rozmową, która ma wspierać ludzi zmagających się z różnymi problemami. 

Czym jest psychoterapia? Kim jest psychoterapeuta?

Sama psychoterapia jest jednak dość ogólnym sformułowaniem, które w Polsce wciąż budzi wiele wątpliwości. Choć jest to istniejący oraz uznany w Polsce zawód, który posiada swój numer wśród klasyfikacji zawodów i specjalności(od 2022 roku jest to kod: 229905), wciąż jednak pojawia się wiele wątpliwości. I to głównie za sprawą działania Ministerstwa Zdrowia w Polsce, które w 2022 r. ogłosiło plan utworzenia nowej specjalności - psychoterapii. Plan ten miał mieć na celu uregulowanie sytuacji rynkowej w Polsce, albowiem zawód psychoterapeuty dotychczas nie posiadał żadnych konkretnych regulacji. I tak oto narodziła się dyskusja na temat tego, kto może być psychoterapeutą, kiedy nim zostać, a także, czy to zawód, który jest konieczny do wyodrębnienia.

Historia psychoterapii. “Należy leczyć ducha, ponieważ duch jest tutaj chory”

Na początku była psychologia, która stanowiła trzon leczenia problemów emocjonalnych człowieka. Już w starożytnej Grecji określano wszelkie trudności o podłożu związanym z emocjami jako stan chorobowy związany z psychiką człowieka. To wówczas wykształciły się pierwsze sposoby na dość osobliwe leczenie depresji poprzez kąpiel, czy upuszczanie krwi z człowieka, jako metodę na radzenie sobie z psychozą. Ale problemy psychiczne wówczas w ogóle zauważono. 

Chwilę po upadku Cesarstwa Rzymskiego, czyli już w średniowieczu, wszelkie choroby psychiczne zaczęto postrzegać jako element wpływu “złych duchów” czy “mocy nadprzyrodzonych”. By wypędzić je z człowieka, stosowano tortury. Demonów nie udawało się wypędzić, a wszystko zrzucano na karb opętania. W XVI wieku natomiast Paracelsus stał się wczesnym pionierem, jeśli chodzi o dziedzinę chorób psychicznych. Jako pierwszy obalił on pogląd, że choroby psychiczne są skutkiem kontaktów z demonami lub nawet samym Szatanem. Zamiast tego uznawał, że ich podłoże może być dziedziczne, a niektórzy pacjenci posiadają predyspozycje do depresji lub innych stanów. Był również jednym z pierwszych znanych medyków, który w sposób znany nam współcześnie pojął naturę chorób psychosomatycznych. Jest on autorem znamiennych słów: “Powinieneś stosować leczenie nie jak w zwykłej chorobie, ale należy leczyć ducha. Ponieważ duch jest tutaj chory”.
Do prawdziwego przełomu doszło w 1853 r., gdy Walter Cooper Dendy po raz pierwszy wprowadził do użytku termin “psychoterapia”. Zygmunt Freud na przełomie XIX i XX wieku podjął się znacznego rozwinięcia psychoanalizy, wkładając ogrom pracy w badania poświęcone snom, nieświadomości oraz seksualności. Freud na początku swojej kariery używał hipnozy, aby penetrować umysły swoich pacjentów; w końcu odkrył słynne, skuteczniejsze techniki „interpretacji snów” i „wolnych skojarzeń”. Wierzył, że leczenie zakończy się sukcesem dzięki wysłuchaniu pacjenta i zapewnieniu interpretacji, które pomogą wydobyć wspomnienia na pierwszy plan. Freud wierzył, że spowoduje to zmniejszenie objawów.

Około 1950 r. rozwinął się nurt psychologii amerykańskiej, stawiający na bardziej aktywne pod kątem pacjentów metody leczenia i prowadzenia terapii. Wówczas powstała m.in. psychologia behawioralna, której sposób łączenia terapii z naciskiem na uczucia oraz myśli pacjenta pozwolił ewoluować w terapię poznawczo-behawioralną, niezwykle popularną także dziś. 

Ustawa o zawodzie psychologa w Polsce, czyli jak od 2001 klasyfikowany jest psycholog?

W 2001 r. uchwalona została Ustawa o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów w Polsce, która weszła w życie dopiero w 2006 r.  Od tej pory, aby legalnie wykonywać zawód psychologa w Polsce, należy:

• uzyskać wpis do listy psychologów Regionalnej Izby Psychologów;
• zostać członkiem samorządu zawodowego tworzonego przez wszystkich psychologów oraz psychologów-stażystów.

Aby jednak doszło do wpisania na listę psychologów, należy spełnić według ustawy dodatkowe cztery warunki:

1. uzyskać na polskiej uczelni dyplom magistra psychologii lub uzyskać za granicą wykształcenie równorzędne, co w Polsce;
2. posiadać pełną zdolność do czynności prawnych;
3. władać językiem polskim w mowie i piśmie w zakresie niezbędnym do wykonywania zawodu;
4. odbyć podyplomowy staż zawodowy, pod nadzorem merytorycznym ze strony psychologa, posiadającego prawo do wykonywania zawodu.

Co może psycholog zgodnie z ustawą i prawem w Polsce?

Aby ustalić, jakie kompetencje w Polsce posiada zgodnie z prawem psycholog, należy ponownie wrócić do Ustawy z 2001 roku.  Zawód psychologa jest tzw. zawodem zaufania publicznego: działalność osoby tytułującej się tym mianem ma wpływ na drugiego człowieka, jego zdrowie psychiczne oraz zmiany, które zachodzą w jego życiu. 

Zawód psychologa w Polsce może wykonywać każda osoba, która spełnia wymagania wskazane powyżej. Nie ma tutaj kontroli, uznaje się, że to zawód wykonywany samodzielnie. Jednocześnie ustawa zaznacza, że wykonywanie pracy psychologa polega na świadczeniu usług, a w szczególności na:

1. diagnozie psychologicznej,
2. opiniowaniu,
3. orzekaniu, o ile przepisy odrębne tak stanowią,
4. psychoterapii,
5. udzielaniu pomocy psychologicznej.

Ustawa z 2001 roku określa, na czym polegają i, w jaki sposób powinny być wykonywane usługi psychologiczne w Polsce. Zawiera ona również obowiązki psychologa, do których należą:

• Obowiązek uzyskiwania świadomej zgody osób korzystających z usług psychologicznych. 
• Obowiązek uzyskania akceptacji planowanych działań oraz poinformowaniu klienta o celu postępowania, przebiegu, wynikach i sposobie ich udostępniania. 
• Obowiązek zachowania w tajemnicy informacji uzyskanych od klienta (wyjątek stanowi jednak sytuacja, w której dochodzi do zagrożenia życia lub zdrowia klienta, bądź innych osób).

Co jeszcze w świetle ustawy może psycholog? A dokładniej - do czego ma obowiązek? Przede wszystkim do doskonalenia zawodowego w formie kształcenia podyplomowego. Oprócz tego może wykonywać prywatną praktykę, jeśli posiada prawo wykonywania zawodu oraz wpis do Krajowego Rejestru Sądownictwa i rejestru prywatnych praktyk psychologicznych. 

Izba psychologów, która nie powstała, czyli jak związki zawodowe i stowarzyszenia „przejęły” funkcję izby

Samorząd zawodowy psychologów nigdy nie powstał, pomimo wysiłków czynionych na przestrzeni ostatnich lat przez zaangażowane osoby czy stowarzyszeń. Jednocześnie pojawiło się kilka prób uchylenia obowiązującej ustawy, co również spotkało się ze sprzeciwem środowiska psychologicznego. 

Nie da się oszacować tego dokładnie, ale na terenie Polski ma się do czynienia z ogromną liczbą psychologów. Działają oni w sektorze prywatnym lub publicznym. Jednak w naszym kraju nie istnieje Izba Psychologów, tak jak ma to miejsce w niektórych innych krajach. Jednakże, w Polsce działają różne związki zawodowe i stowarzyszenia, które skupiają psychologów oraz pracują na rzecz rozwoju zawodowego, etyki i standardów w praktyce psychologicznej. 

Czy warto zapisywać się do takich związków? Prawdą jest to, że można spotkać się z różnymi opiniami. Jedni są na tak, inni na nie. Wszystko jednak uzależnione jest od tego, kto i co tak naprawdę chciałby osiągnąć. Jednak nie można zapomnieć o tym, że to właśnie związki zawodowe dążą do tego, aby środowisko psychologów mogło wzajemnie się zintegrować, niezależnie od tego, z jakich części kraju człowiek pochodzi. To właśnie związki zawodowe walczą o to, by każdy z psychologów - w szczególności działający w sektorze publicznym - mógł otrzymywać godne wynagrodzenie. To właśnie dzięki nim do dyspozycji są różnego rodzaju szkolenia, jakie pozytywnie są w stanie wpłynąć na posiadane kompetencje zawodowe. Związki zawodowe udzielają także odpowiedniej pomocy prawnej w przypadku zaistniałych konfliktów. Przejęły więc funkcję Izby, która w świetle prawa powinna funkcjonować, by wspierać psychologów w Polsce. De facto jednak… do tej pory nie ma przesłanek, by ją oficjalnie powołać. Na zmianę nie ma już co liczyć w 2023 roku, mimo wielu starań. Czy zmieni się to w 2024 r.? Nie wiadomo.

Psychoterapeuta, czyli zawód powstały z luki w prawie?

Wiele mówi się obecnie o tym, że nowelizacja przepisów dotyczących ochronie zdrowia psychicznego w Polsce to sposób, by zabrać część kompetencji psychiatrom. Pojawiają się głosy, że wprowadzenie ustawy regulującej zawód psychoterapeuty ma związek z lukami w prawie, a także brakiem wykwalifikowanych i doświadczonych specjalistów w naszym kraju. 
Pierwsze głosy na ten temat pojawiły się w 2022 roku, gdy Ministerstwo Zdrowia ogłosiło, że planuje utworzyć z psychoterapii osobną specjalizację lekarską. Mówiono wówczas, że będzie ona dostępna wyłącznie dla osób, które skończyły studia lekarskie, pielęgniarskie (na poziomie magisterskim), psychologiczne, pedagogiczne, socjologiczne lub z zakresu resocjalizacji. 

W 2010 roku uznano rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. (Dz. U. Nr 82, poz. 537 z dnia 17 maja 2010 r.), że psychoterapia jest istniejącym w Polsce zawodem, zaliczanym w kategorii "Specjalistów ochrony zdrowia gdzie indziej niesklasyfikowanych". Wówczas uzgodniono m.in. minima szkoleniowe dla psychoterapii, a także określono wymogi dotyczące osób wykonujących tenże zawód. Na chwilę obecną obowiązującym Rozporządzeniem w w/w materii jest Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. 2014 poz. 1145 z późn. zm. )

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz.U. 2019 poz. 1285 z późn. zm.) za osobę prowadzącą psychoterapię uznaje się  osobę, która spełnia łącznie następujące warunki:  

a)  posiada tytuł zawodowy lekarza lub tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa, lub magistra po ukończeniu studiów na kierunku psychologii, pedagogiki, resocjalizacji, socjologii albo spełnia warunki określone w art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz. U. z 2019 r. poz. 1026),  

b)  ukończyła podyplomowe szkolenie w zakresie oddziaływań psychoterapeutycznych mających zastosowanie w leczeniu zaburzeń zdrowia, prowadzone metodami o udowodnionej naukowo skuteczności, w szczególności metodą terapii psychodynamicznej, poznawczo-behawioralnej lub systemowej, w wymiarze co najmniej 1200 godzin albo przed 2007 r. ukończyła podyplomowe szkolenie w zakresie oddziaływań psychoterapeutycznych mających zastosowanie w leczeniu zaburzeń zdrowia w wymiarze czasu określonym w programie tego szkolenia,  

c)  posiada zaświadczenie poświadczające odbycie szkolenia wymienionego w lit. b, zakończonego egzaminem przeprowadzonym przez komisję zewnętrzną wobec podmiotu kształcącego, w skład której nie wchodzą przedstawiciele podmiotu kształcącego, w szczególności powołaną przez stowarzyszenia wydające certyfikaty psychoterapeuty, zwane dalej „certyfikatem psychoterapeuty”;  

Dotychczas sytuację psychoterapeutów regulowały co najwyżej ministerialne rozporządzenia, w których notowano m.in. kto może wykonywać zawód w ramach świadczeń finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Zdaniem ministerstwa specjalizacja miała przyczynić się do zwiększenia dostępności do psychoterapii w Polsce. Ale czy rzeczywiście?

Psychoterapeuta a przepisy do aktualizacji - wrzesień 2023

Ustawa o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów w Polsce, o której mowa w niniejszym artykule obowiązuje w Polsce od przeszło 20 lat. Przez lata prowadzono konsultacje branżowe i dyskusje m.in. z Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, w celu podjęcia na nowo prac związanych z regulacją zawodu psychologa w Polsce. Wieloletnie starania doprowadziły do tego, że we wrześniu 2020 z inicjatywy Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Psychologów (OZZP) jako strony społecznej powstał Parlamentarny Zespół ds. Ustawowego Uregulowania Zawodu Psychologa. I choć w 2021 r. złożono projekt nowej ustawy, wciąż nie ma wprowadzonych nowych regulacji.

Dlaczego tak problematyczne jest ustalenie w Polsce tego, kto - co do zasady - może być psychologiem? Albowiem nie ma jednoznacznych przepisów, wyraźnie regulujących tę kwestię. Nigdy nie wprowadzono przepisów wykonawczych do obowiązującej ustawy, ani nie powołano samorządu psychologów, o którym mowa w dokumencie. Z tej przyczyny często dochodzi do problematycznych sytuacji w Polsce. Otwierane są gabinety, nad którymi nie ma kontroli. Pacjenci leczeni są przez osoby bez wiedzy, co przekłada się na pogorszenie ich stanu psychicznego, często również na utratę zaufania wobec zawodu psychologa. Brak uczestnictwa w superwizji czy jakiejkolwiek kontroli prowadzi do patologii oraz niszczenia środowiska psychologicznego. 

W 2023 roku Sejm przyjął nowelizację ustawy o ochronie zdrowia psychicznego w Polsce. Projekt ten wejdzie w życie 1 stycznia 2024 roku, regulując jednocześnie warunki oraz zasady wykonywania niektórych zawodów medycznych, w tym także psychoterapeuty. Wprowadziło ono nową dziedzinę szkolenia specjalizacyjnego - psychoterapię. 

Najważniejsze zmiany w przepisach

Rok 2024 przyniesie ważne zmiany w obszarze psychoterapii w Polsce. Nowelizacja ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, zawarta w ustawie o niektórych zawodach medycznych, wprowadza istotne zmiany, które wpłyną na przyszłość tego kluczowego obszaru opieki zdrowotnej. Dla wielu jest to kamień milowy w rozwoju psychoterapii w kraju.

Jednym z kluczowych aspektów nowych przepisów jest po raz pierwszy w historii wprowadzenie definicji psychoterapii oraz określenie kompetencji, jakie powinien posiadać psychoterapeuta. To z pewnością oznacza wyraźniejsze wytyczne dla praktykujących w tej dziedzinie i może pomóc w zapewnieniu wyższego standardu opieki nad pacjentami.

Mimo wprowadzonych zmian część psychoterapeutów wciąż dąży do wprowadzenia odrębnej ustawy regulującej zawód psychoterapeuty. Prace nad takim projektem prowadzi Polska Rada Psychoterapii. Jednakże już teraz od stycznia 2024 roku, nowe przepisy powinny przyczynić się do regulacji tego obszaru, choć zdania na ten temat są podzielone.

Wojna o standardy w Psychoterapii: Kontrowersje wokół nowych przepisów

Nowe przepisy nie są jednak pozbawione kontrowersji. Jedną z najważniejszych kwestii budzących spór jest ustawowe usankcjonowanie wykonywania zawodu psychoterapeuty bez względu na kierunek ukończonych studiów magisterskich. To oznacza, że osoba z tytułem magistra w dowolnej dziedzinie może ubiegać się o tytuł psychoterapeuty i praktykować w tej roli. To stanowi wyzwanie dla tradycyjnych ścieżek kształcenia i dla psychoterapeutów o bardziej klasycznym wykształceniu.

Warto zaznaczyć, że zwolennicy tych przepisów argumentują, że otwarcie zawodu na osoby z różnymi kierunkami kształcenia może przyczynić się do większej różnorodności i elastyczności w psychoterapii. To może pomóc w dostosowaniu terapii do konkretnych potrzeb pacjentów, a także zwiększyć dostępność psychoterapeutycznego wsparcia.

Mimo to, zwolennicy tradycyjnych szkół psychoterapeutycznych obawiają się, że taka liberalizacja zawodu może prowadzić do niższego poziomu profesjonalizmu i bezpieczeństwa pacjentów. W ich oczach psychoterapia to dziedzina wymagająca specjalistycznego wykształcenia i długotrwałego szkolenia, a nowe przepisy mogą osłabić te standardy.

Przemiana w Psychoterapii: Nadchodzi era nowych możliwości i wyzwań

Kluczowym celem nowych przepisów jest poprawa jakości opieki nad pacjentami, zapewnienie odpowiednich standardów w praktyce psychoterapeutycznej i dostosowanie prawa do rzeczywistych potrzeb pacjentów. Czy to się uda, czy przyniesie to zamieszanie w świecie psychoterapii, pozostaje do zobaczenia. Jedno jest pewne, 2024 rok przynosi fundamentalne zmiany w tej dziedzinie i może otworzyć nowe możliwości, jak i wyzwania, dla wszystkich zainteresowanych psychoterapią.

Psychoterapeuta a przepisy po września 2023, które zaczną obowiązywać od stycznia 2024

Ustawa obowiązująca od 2024 r. wprowadza po raz pierwszy w historii definicję psychoterapii. Według niej psychoterapia to celowe i planowane oddziaływania psychologiczne, zmierzające do złagodzenia lub usunięcia objawów zaburzenia oraz do poprawy funkcjonowania psychicznego i społecznego, wspierające dążenia jednostki lub rodziny do zdrowia i rozwoju, kierowane do osób z zaburzeniami psychicznymi.

Nowe przepisy normują wiele kwestii związanych z psychiatrią i psychoterapią. Mowa jest między innymi o tym, kto może wykonywać zawód, jakie kwalifikacje są potrzebne, a także jakie są uprawnienia poszczególnych osób. Dla przykładu mowa tutaj o prawie do wypisywania recept na leki psychotropowe, które dotychczas posiadali głównie psychiatrzy, jednak niewielką część mogli wypisywać nawet lekarze rodzinni. Obecnie doprecyzowano tutaj wiele kwestii, jednak stowarzyszenia twierdzą, iż nowe prawo jest bardzo restrykcyjne i de facto powoduje więcej zamętu, niż realnego rozwiązywania problemów.

Dziś, w świetle rozwiązania wchodzącego w życie w 2024 r. psychoterapię w ramach opieki, o której mowa w ust. 1, prowadzi:

1) osoba posiadająca certyfikat psychoterapeuty, która spełnia łącznie następujące warunki:

• posiada tytuł zawodowy lekarza lub tytuł zawodowy magistra albo spełnia warunki określone w art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz. U. z 2019 r. poz. 1026),
• udokumentuje: ukończenie podyplomowego szkolenia w wymiarze co najmniej 1200 godzin w zakresie oddziaływań psychoterapeutycznych mających zastosowanie w leczeniu zaburzeń zdrowia, prowadzonego metodami o udowodnionej naukowo skuteczności, w szczególności metodą terapii humanistyczno-doświadczeniowej lub integracyjnej, lub poznawczo-behawioralnej, lub psychoanalitycznej, lub psychodynamicznej, lub systemowej, obejmującego psychoterapię własną lub doświadczenie własne, superwizję psychoterapii i staże, albo ukończenie przed dniem 31 grudnia 2028 r. rozpoczętego przed dniem 1 stycznia 2024 r. podyplomowego szkolenia w zakresie oddziaływań psychoterapeutycznych mających zastosowanie w leczeniu zaburzeń zdrowia, prowadzonego metodami o udowodnionej naukowo skuteczności, w szczególności metodą terapii humanistyczno-doświadczeniowej lub integracyjnej, lub poznawczo-behawioralnej, lub psychoanalitycznej, lub psychodynamicznej, lub systemowej, i odbycie - realizowanych po rozpoczęciu szkolenia - psychoterapii własnej, doświadczenia własnego, superwizji psychoterapii lub staży, które łącznie ze szkoleniem obejmują co najmniej 1200 godzin, albo ukończenie przed 2012 r. podyplomowego szkolenia w zakresie oddziaływań psychoterapeutycznych mających zastosowanie w leczeniu zaburzeń zdrowia w wymiarze czasu określonym w programie tego szkolenia,
• zdała egzamin certyfikujący przeprowadzony przez komisję zewnętrzną wobec podmiotu kształcącego, w skład której nie wchodzą przedstawiciele podmiotu kształcącego, w szczególności powołaną przez stowarzyszenia wydające certyfikaty psychoterapeuty, lub

1. osoba, która uzyskała tytuł specjalisty w dziedzinie psychoterapii dzieci i młodzieży lub osoba posiadająca decyzję ministra właściwego do spraw zdrowia o uznaniu dorobku naukowego lub zawodowego za równoważny ze zrealizowaniem programu szkolenia specjalizacyjnego w tej dziedzinie, zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 24 lutego 2017 r. o uzyskiwaniu tytułu specjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia (Dz. U. z 2023 r. poz. 506), lub
2. osoba, która uzyskała tytuł specjalisty w dziedzinie psychoterapii lub osoba posiadająca decyzję ministra właściwego do spraw zdrowia o uznaniu dorobku naukowego lub zawodowego za równoważny ze zrealizowaniem programu szkolenia specjalizacyjnego w tej dziedzinie, zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 24 lutego 2017 r. o uzyskiwaniu tytułu specjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia, lub

Ponadto ustawa zakłada, że osoba, która ubiega się o otrzymanie certyfikatu psychoterapeuty, która spełnia łącznie następujące warunki:

a) posiada tytuł zawodowy lekarza lub tytuł zawodowy magistra albo spełnia warunki określone w art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów,

b) posiada status osoby odbywającej szkolenie, o którym mowa w pkt 1 lit. b tiret pierwsze albo drugie, i zaświadczenie wydane przez podmiot prowadzący to szkolenie o ukończeniu co najmniej 2 roku tego szkolenia, albo spełnia warunek, o którym mowa w pkt 1 lit. b tiret pierwsze albo drugie,

c) uczestniczy w superwizji psychoterapii i posiada zaświadczenie w tym zakresie wystawione przez superwizora psychoterapii, lub

Przepisy wyróżniły następujących pracowników i lekarzy związanych z psychiatrią i terapeutyką:

• psycholog, a więc najniższy poziom "wtajemniczenia", osoba pełniąca tę funkcję nie jest lekarzem, nie wypisuje recept i wymaga się od niej jedynie podstawowej wiedzy z zakresu terapii;
• psychoterapeuta jest kolejnym poziomem, gdzie wymagana jest już wiedza specjalistyczna z zakresu prowadzenia terapii poznawczo-behawioralnych, jest to stanowisko lekarskie;
• psychiatra, czyli osoba uprawniona do prowadzenia terapii farmakologicznej, wypisywania recept na leki psychotropowe, która może również prowadzić terapie poznawczo-behawioralne.

Nadto, warto zauważyć, że w zakresie art. 5 ust. 3 w/w Ustawy, istnieją inne możliwości ustawowe uprawniające do wykonywania psychoterapii w ramach opieki opisanej w art. 5 ust. 1 w/w Ustawy (oprócz określonego w art. 5 ust. 3 pkt. 1 w/w Ustawy wykonywania psychoterapii przez osobę posiadającego certyfikat psychoterapeuty i dodatkowo spełniającego trzy warunki opisane w art. 5 ust. 3 pkt. 1 lit. a-c).  

Jednak nie brakuje głosów, że wprowadzenie ustawy o zawodzie psychoterapeuty jest konieczne. Sytuacja zmienia się z dnia na dzień, co budzi niepokój i pacjentów i terapeutów. Nie tylko w związku z brakiem specjalistów, ale również z uwagi na praktyki wielu pseudopsychoterapeutycznych, którzy nie gwarantują bezpieczeństwa osobom korzystającym z pomocy psychologicznej. Często pracę w tym zakresie podejmują nie osoby wykwalifikowane, które skończyły studia - zarówno prywatne, jak i państwowe, ale akredytowane i sprawdzane, tylko kursy, które są oferowane przez nieznane, niesprawdzone firmy. 

Psychoterapia a NFZ

Warto mieć na uwadze, że w ramach NFZ są dostępne 3 rodzaje psychoterapii: 

 

• Psychoterapia indywidualna – polega na swobodnej rozmowie pacjenta i psychoterapeuty, bez udziału osób trzecich. Pozwala na dotarcie do przyczyn, które powodują zaburzenia w zakresie zdrowia psychicznego. 
• Psychoterapia rodzinna – polega na przepracowaniu problemów w funkcjonowaniu rodziny, które wpływają negatywnie na zdrowie psychiczne danego członka rodziny. 
• Psychoterapia grupowa – polega na regularnych spotkaniach grupy pacjentów z psychoterapeutą. Metody pracy dopasowuje się do charakteru grupy. Na starcie ustalane są zasady współpracy, takie jak swoboda wypowiedzi czy dyskrecja. 

Czy każdy może zostać psychoterapeuta?

Studia psychologiczne są jednymi z najpopularniejszych w kraju.  W 2023 r. w całym kraju zgłosiły się na nie 40 642 osoby. Nie brakuje więc chętnych, by wykonywać ten zawód. Czy jednak każdy może być psychoterapeutą? 

Ustawa wchodząca w życie w 2024 roku ma doprecyzować, że każdy, kto przed wejściem uchwały w użycie ukończył studia podyplomowe w zakresie oddziaływań psychoterapeutycznych, w tym metody terapii humanistycznej, integracyjnej, poznawczo-behawioralnej, psychoanalitycznej, psychodynamicznej czy systemowej w wymiarze 1200 godzin lub rozpoczął podyplomowe szkolenie - może przystąpić do egzaminu specjalistycznego. 

Dodatkowo istotne jest, aby pamiętać, że w ramach wchodzącego od 2024 r. ustawy, oprócz osób, które uzyskały specjalizację w ramach nowej ścieżki (określonej w rozporządzeniu ministra zdrowia) psychoterapię będzie mogła - zgodnie z tą ustawą - prowadzić osoba posiadająca certyfikat psychoterapeuty, która spełnia łącznie następujące warunki:

a) posiada tytuł zawodowy lekarza lub tytuł zawodowy magistra,
b) udokumentuje ukończenie podyplomowego szkolenia w zakresie oddziaływań psychoterapeutycznych (co najmniej 1200 godzin, psychoterapia własna, doświadczenie własne, superwizja, staże) albo ukończenie takiego szkolenia rozpoczętego przed 1 stycznia 2024 r. i ukończonego do 31 grudnia 2028 r. albo ukończenie szkolenia przed 2012 r. w wymiarze czasu określonym w programie szkolenia)
c) zdała egzamin certyfikujący.
Jednocześnie psychoterapię będzie mogła prowadzić także osoba, która ubiega się o otrzymanie certyfikatu psychoterapeuty, która spełnia łącznie następujące warunki:
a) posiada tytuł zawodowy lekarza lub tytuł zawodowy magistra 
b) posiada status osoby odbywającej szkolenie podyplomowe i zaświadczenie wydane przez podmiot prowadzący to szkolenie o ukończeniu co najmniej 2 roku tego szkolenia

Akredytacje, certyfikacje, rekomendacje, czyli jak to jest z systemem poleceń jednostki szkolącej

System poleceń jednostek szkolących w zakresie psychoterapii odgrywa aktualnie duże rolę w zakresie regulowania tej dziedziny. Przyszli terapeuci skrupulatnie wybierają jednostki, które posiadają specjalne certyfikacje lub rekomendacje od stowarzyszeń czy zrzeszeń „regulujących” ten wyjątkowy zawód. Czy to zapewnia, że osoby uczące się zdobywają profesjonalną wiedzę i umiejętności? 

System ten nie jest integralną i absolutnie nieodłączną częścią procesu szkolenia psychoterapeutycznego i może służyć jako gwarancja jakości i topowego profesjonalizmu. Jednostki szkolące muszą spełniać dokładne standardy edukacyjne oraz posiadać renomowaną kadrę dydaktyczną. Niestety nie jest tak zawsze a każda instytucja próbują lobbować, że to właśnie jej akredytacja jest konieczna do uzyskania zawodu. Aktualnie w Polsce funkcjonuje tak samo dużo nurtów psychoterapeutycznych jak stowarzyszeń je akredytujących. Co ważne część tych jednostek jest akredytowana przez inne stowarzyszenia, które akredytują/ certyfikują je w skali europejskiej lub ogólnoświatowej. 

Niektóre środowiska psychologiczne uważają, że nowelizacja istniejącej ustawy nie wystarczy i konieczne jest stworzenie osobnego dokumentu regulujące pracę polskich psychoterapeutów. Na razie nie zanosi się na taką rewolucję, ale jedno jest pewne –  w polskim systemie ochrony zdrowia psychicznego zmiany są konieczne.

Szkoła Psychoterapii Poznawczo – Behawioralnej WSB-NLU a aktualne przepisy

W dniu 1 stycznia 2024 r. wejdzie w życie nowelizacja art. 5 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego zgodnie z którą zostanie wprowadzona definicja legalna pojęcia „psychoterapii” oraz wymagania stawiane osobom wykonującym zawód psychoterapeuty.  
 
Zgodnie z art. 5 ust. 3 znowelizowanej ustawy psychoterapię prowadzi osoba posiadająca certyfikat psychoterapeuty, która spełnia łącznie następujące warunki:  

• posiada tytuł zawodowy lekarza lub tytuł zawodowy magistra albo spełnia warunki określone w art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 8 czerwca 2001 46 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz. U. z 2019 r. poz. 1026),  
• udokumentuje ukończenie podyplomowego szkolenia w wymiarze co najmniej 1200 godzin w zakresie oddziaływań psychoterapeutycznych mających zastosowanie w leczeniu zaburzeń zdrowia, prowadzonego metodami o udowodnionej naukowo skuteczności, w szczególności metodą terapii humanistyczno-doświadczeniowej lub integracyjnej, lub poznawczo-behawioralnej, lub psychoanalitycznej, lub psychodynamicznej, lub systemowej, obejmującego psychoterapię własną lub doświadczenie własne, superwizję psychoterapii i staże, 
• zdała egzamin certyfikujący przeprowadzony przez komisję zewnętrzną wobec podmiotu kształcącego, w skład której nie wchodzą przedstawiciele podmiotu kształcącego, w szczególności powołaną przez stowarzyszenia wydające certyfikaty psychoterapeuty.  

Uczelnia w zakresie przeprowadzenia egzaminu (w języku polskim) i wydania certyfikatu psychoterapeuty została certyfikowana przez Professional School of Health Sciences Ltd. z siedzibą w Londynie.
 
W związku z powyższym ukończenie Szkoły Psychoterapii Poznawczo-Behawioralnej WSB-NLU będzie uprawniało do uzyskania uprawnień psychoterapeuty.